Ur-erabilerak eta -eskaerak
Ur-erabilerak eta eskaerak
URAk arreta berezia jarri behar du ibaietako ura hainbat erabileratarako hartzen denean, hala nola: biztanleentzako hornidurarako, industria-, nekazaritza- eta abeltzaintza-erabileretarako edo energia elektrikoaren ekoizpenerako, besteak beste.
Azaleko uren egoerari buruzko elementu kritikoenetako bat izan ez arren, arazo bihur daiteke, baldin eta arrotik hartutako kantitateak – zuzenean ibai, urtegi edo iturburuetatik bertatik edo zeharka zundaketen bidez – Emaria uretako eta lurreko ekosistemak mantentzeko nahikoa ez izatea eragiten badu.
Euskadin, Euskadiko lurraldetik kentzen den uraren % 75 inguru uraren hiri-zikloan erabiltzen da. Horregatik, banaketaren eraginkortasuna eta erabilera zaintzen duten neurri guztiek hartzen diren ur-masen egoera hobea eragiten dute.
Zer egiten du URAk?
Alde batetik, uraren hiri-zikloa integratzea eta profesionalizatzea sustatzen du, eta erakunde kudeatzaileekin lankidetza estuan aritzen da, bere helburuak lortzen lagunduz (obra hidraulikoak eraikitzea, jarduerak finantzatzeko laguntzak...).
Bestalde, lurralde-antolamenduak eta hirigintza-garapen xehatuek hornikuntza unibertsalaren bermea kantitate eta kalitate nahikoan aurreikusten dutela zaintzen du, ura hartzen duten ur-masen egoera hidromorfologiko ona zainduz.
Halaber, emakiden araubidearen bidez, ur-ingurunetik ura hartzeko baldintzak ezartzen dira, ura betetzen den ala ez ikuskatu eta aztertzen da, eta, bete ezean, neurri zuzentzaileak hartzeko eskatzen da.
Aldi berean, emari ekologikoak ur gehien kentzen duten emakidadunekin ituntzea sustatzen da. Ildo horretan, beharrezkoa da pixkanaka ingurumen-emariak txertatzen sakontzea, ustiapen-sistemei oro har eskatzen zaien murrizketa gisa, urteko sasoi bakoitzerako gutxieneko emari bat finkatuz.
Tipología
Euskadiko lurraldetik hartzen den ura herritarrak hornitzeko erabiltzen da gehienbat, hornidura-sareen bidez (etxeko, industriako, nekazaritzako eta abeltzaintzako erabileretarako...).
Era berean, badira beste erabilera batzuk lurraldeko hartuneen bidez asetzen direnak. Adibidez, abeltzaintzarako hornidura eta nekazaritzako ureztapena hartune propioen bidez, edo industria-hornidura hartune propioen bidez.
Kontsumo-erabilera horiez gain (hornidura-sarearen edo zuzeneko bilketa-sarearen bidezko safisfetxak), ura kontsumorako ez diren erabileretarako kenketak daude, eta ura ingurunera itzultzen da egoera aldatu gabe, "Gastatu" gabe. Adibidez, uraren erabilerak energia ekoizteko (aprobetxamendu hidroelektrikoak) eta zentral termikoak hozteko.
Kontuan izan behar da ingurune urtarreko balizko presioa, benetan hornitutako uraz haratago, benetan kendutako urak eragiten duela: hau da, ura hartzetik kontsumo-puntura bitartean gertatzen diren ihes edo kontrolik gabeko guztiak. Batez beste, lurraldetik hartutako uren % 25 inguru ez da iristen kontsumitu behar den punturaino.
Helburuak
Arro hidrologiko guztietan (lurpeko urak eta akuiferoak barne) uraren eskuragarritasun unibertsalaren bermea behar besteko kantitatean eta kalitatean harmonizatzea lortu nahi da, urteko garai bakoitzerako behar diren ingurumen-emariak errespetatuz. Emari horiek uretako berezko fauna eta florari eustea ahalbideutko dute. Horretarako:
- Alde batetik, emari ekologikoak zaintzen dira, ezarritako emari ekologikoen jarraipena eta kontrola eginez.
- Bestetik, hiri-horniduraren bermea zaintzen da, hornidura-sistema handien kalteberatasuna murriztea eta uraren erabilera eraginkorra sustatzen da, eta ur-zerbitzuen antolaketa eta integrazioa hobetzen da.
Nola lan egiten du URAk
Ur hartzeen arloan, plangintza hidrologikoa ur-masen egoera diagnostikatzeaz, jasaten dituzten presioak ezaugarritzeaz, administrazioek eta eragileek egoera ekologiko ona berreskuratzeko eta kontserbatzeko hartu dituzten neurriak finkatzeaz eta lurraldeko uren erabilera baldintzatzen duen araudia finkatzeaz arduratzen da.
Horri dagokionez, EAEko lurraldean eragina duten presio handienak uraren hiri-zikloaren (nagusiki, hirigintza- eta industria-arlokoa) eskariei erantzutea dira, eta bereziki aipatu behar dira hornidura-sistema txikienak eta kalteberenak, batez ere agorraldian. Neurri txikiagoan aipa daitezke kontsumorako ez diren erabilera industrialen presio hidromorfologikoak edo ureztaketarako erauzketak eragindako presioak.
Kantauri Ekialdeko Demarkazioko Plan hidrologikoaren agiriak 2022-2027 
Jarraian, EAEko ur-masetan emariak kentzearen presioa geldiaraztea edo murriztea helburu duten izapideak eta kanonak azalduko ditugu.
Tramiteak
Jabari Publiko Hidraulikoaren parte diren ur kontinentalen erabilera pribatibo orok, lurrazalekoak zein lurpekoak izan, emakida bat behar du. Emakida horren helburua da uraren erabilera bateragarri egitea kasuan kasuko ur-masarako plangintza hidrologikoan ezarritako ingurumen-helburuekin.
Ur hartzeen emakida eskatzeko tramiteak 
2023.urtean ur-aprobetxamenduen espedienteak izapidetzen, eta horien jarraipena eta kontrola egiten jardun izan dira 2023. urtean ur-aprobetxamenduen inguruko 84 espediente berri hasi dira eta 85 ebatzi dira.
Bestalde, epealdi berean 298 erregularizatze-espediente hasi dira titulartasuna aldatu, ezaugarriak aldatu edo aprobetxamendua iraungitzeko: 138 ebatzi dira denetara, ebatzi direnetik, 125 desagertzeei dagozkienak.
Agentziari ur-aprobetxamenduen inguruan egindako kontsulten ondorioz, 62 espediente abiarazi dira epealdi honetan eta 62 erantzun dira.
Azkenik, indarreko legegintza-esparruaren barruan, partikularren 14 salaketa jaso dira.
Kanonak
Uraren kanona zeharkako zerga ekologikoa da, eta Euskal Autonomia Erkidegoaren berezko zerga da. Helburua, beste neurri eta jarduketa batzuekin batera, denboran zehar ingurumenaren iraunkortasuna bermatzea da, portaeren aldaketa sustatuz eta uraren erabileran jokabide desiragarriak eta eraginkorrak bultzatuz.
2024aren hasieran, 2023ko ekitaldiko uraren kanonaren diru-sarrerak 2.017.209,07 eurokoak ziren guztira. Hala ere, aurreikuspenen arabera, kopuru hori handitu egingo da laster, 2023ko ekitaldian zenbatetsitako diru-bilketa osoaren antzeko zifretara iritsi arte. Zenbateko hori 6.010.093,86 eurokoa da, eta zenbateko horretatik 88.134,95 euro deskontatu beharko dira, gutxi gorabehera. Kopuru hori nekazaritzako eta abeltzaintzako erabileretarako ura sare-horniduraren bidez jasotzen duten nekazaritzako eta abeltzaintzako erabiltzaileentzako konpentsazio-gastuen kontzeptuan kalkulatu da, nekazaritzako eta abeltzaintzako erabilera horiengatik uraren kanonak fakturan duen inpaktuagatik.
Emari ekologikoak betetzea
2023an, aprobetxamenduetan emari ekologikoak betetzen ote diren jarraipena egin da, edukieren bidez. Agorraldian 284 edukiera egin dira, guztira, bi kanpainatan.
2023an, 8.445 ikuskapen egin dira guztira (bai jabari publiko hidraulikoan, bai SPMTn), eta 1065 horietatik aprobetxamenduekin lotutakoak.
Ikuskaritza arloko 2023ko gertakari esanguratsunenen txostena (PDF, 600 KB)
Halaber, bideratutako zehapen-prozeduretatik eratorritako ikuskapenak egin dira, eta, oro har, jabari publikoan eta ibilguen polizia-eremuan eta itsas-lehorreko babes-zortasunean antzemandako eraginak erregistratu dira.
Aldi berean, ikuskapen-zerbitzuak honako hauen berri eman du: aprobetxamenduen arloko balizko arau-hausteekin lotutako 12 jarduketa.
Erkidego barruko arroen eta kostaldeko zehapenak
Erkidego barruko arroetan eta kostaldean egindako arau-hausteengatiko prozedurak izapidetzeari dagokionez, 2023an 52 zehapen-espediente hasi dira, 19 obra-eremuan, 25 isurketa-eremuan eta 8 aprobetxamenduetan, eta 46 ebazpen eman dira.
Erkidego arteko arroen zehapenak.
Erkidegoarteko arroetako arau-hausteengatik izapidetutako prozedurei dagokienez, 2023ean 53 zehapen-espediente ireki dira eremu guztietan: 25 obretan, 27 isurketetan, eta 1 aprobetxamenduetan, eta 60 ebazpen eman dira.
Jarraian, EAEko barne-arroetan baimendutako kenketak erregistratu, kontrolatu eta jarraitzeko tresnak erakusten dira.
Bolumetria kontrolatzeko sistema: Euskal Autonomia Erkidegoko barne-arroetan jabari publiko hidraulikoaren aprobetxamenduei buruzko ur-bolumenak kontrolatzeko sistema horiek arautzen dituen aginduari buruzko informazio guztia, Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitzako sailburuaren 2017ko apirilaren 24ko Aginduaren bidez.
Uren erregistroa: Ur-aprobetxamenduen erregistro publiko bat da, eta bertan inskribatzen dira ur-aprobetxamenduen erabilera pribatiborako eskubideak, titularrek administrazio-emakida bidez edo hori ezartzen duen lege-xedapen baten bidez eskuratutakoak..
Azken aldaketako data:
